Beyanname usulüne dayalı tarh, mükelleflerin kazançlarının beyan olarak vergi dairelerine ibraz ettikleri ve vergi dairesi tarafından mükellef adına sunulan beyanname esas alınarak ilgili vergi matrahları esas alınarak verginin tarh edilmesidir. Beyannamenin mükellef adına verilmesi üzerine vergi dairesi tarafından tahakkuk fişi düzenlenmektedir. Beyanname mükellef adına vergi dairesine verileceği gibi posta yolu ile ve elektronik ortam üzerinden verilebilmektedir. Beyannamenin vergi dairesine verilmesi durumunda tahakkuk fişi tanzim edilerek hazırda bulunan kişiye verilir, beyannamenin posta yolu ile verilmiş olması durumunda vergi dairesi tarafından düzenlenen tahakkuk fişi posta yolu ile beyannamede belirtilen adrese gönderilecektir. Beyannamenin elektronik ortamda düzenlenmesi durumunda ise tahakkuk fişi elektronik ortamda düzenlenerek elektronik ortamda tebliğ edilir. Tahakkuk fişinin tebliği usulü ihtirazi kayıtla verilmiş olan beyannamelere karşı dava açma süresi bakımından önem arz etmektedir.
Yükümlüler ilke olarak kendi beyanları üzerine yapılan tarhiyata karşı dava açamazlar. İşlemde vergi hatası bulunması ve itirazı kayıtla beyan bu ilkenin istisnalarını oluşturmaktadır. Vergi beyanlarına itirazı kayıt koyulması bu durumundan önem arz etmektedir.
1. İhtirazi Kayıtla Beyan
1.2. İhtirazi Kayıt Nedir?
Muayyen hakları kullanmak hususunda serbestisini muhafaza etmek isteyen tarafın bu hususta vaki beyanıdır. İhtirazi kayıt, hukuki işlemin öngörülen yanlışlıklar ve itirazları ileri sürme hakkının saklı tutulmasıdır.
En sade anlatımla ihtirazi kayıt, çekince halinin ileri sürülmesi suretiyle bir hakkın saklı tutulmasıdır. Beyannamenin ihtirazi kayıtla verilmesi ise beyannamede hesaplanan verginin tümü ya da bir kısmının tahakkukuna karşı çıkılarak, ihtirazi kaydın konusunu oluşturan nedenin tarhiyatı yapan idare tarafından kabul edilmemesi halinde, beyanname üzerinden tarh edilen verginin ihtirazi kayıt konulan kısmının dava konusu edilebilmesini ve hukuka uygunluğunun tartışılmasını mümkün kılan (Danıştay VDDK, T. 27.11.2013, E. 2012/286, K. 2013/558)5 ; böylece hak arama hürriyetinin gerçekleştirilmesini ve idari işlemlere karşı yargı yolunun açık olması ilkesinin uygulanmasını sağlayan bir yükümlü hakkıdır.