✕
+90 531 892 62 14
✕
iki hakli ihtar sebebiyle tahliye davasi kiraci tahliyesi
İki Haklı İhtar Sebebiyle Kiracının Tahliyesi
Ekim 6, 2025
Muhammet Çoban Hukuk ve Danışmanlık

İdari İşlemlerin İptali Davası

lawyer6-subheader-icon1

İdare, kamu hizmetlerini yürütmek ve kamu yararını gerçekleştirmek amacıyla, kamu gücüne dayanarak çeşitli işlemler tesis eder. Bu işlemlerden biri olan idari işlem, idarenin tek taraflı irade beyanıyla hukuki sonuç doğurmak üzere yaptığı işlemdir. Ancak, idarenin tesis ettiği her işlem hukuka uygun olmayabilir. Hukuka aykırı idari işlemlerin yargı denetimine tabi tutulması ve iptal edilmesi, hukuk devleti ilkesinin bir gereğidir.

Bu makalede, idari işlemin tanımı, unsurları, hukuka aykırılık halleri, iptal davasının koşulları, yargısal denetim süreci ve uygulamada karşılaşılan sorunlar ayrıntılı şekilde incelenecektir.

İçindekiler

  1. 1. İdari İşlemler Nedir?
    1. 1.1. İdari İşlemlerin Özellikleri
      1. 1.1.1. Tek Taraflılık
      2. 1.1.2. Kamu Gücüne Dayanma
      3. 1.1.3. Hukuka Uygunluk Karinesi
      4. 1.1.4. Resen Uygulanabilirlik (İcrailik)
      5. 1.1.5. İptal Edilinceye Kadar Geçerlilik
      6. 1.1.6. Kamu Yararı Amacına Yöneliklik
      7. 1.1.7. Yargı Denetimine Tabi Olma
      8. 1.1.8. Sebep, Konu, Şekil, Yetki ve Amaç Unsurlarına Bağlılık
    3. 1.2. İdari İşlemlerin Unsurları
      1. 1.2.1. Yetki Unsuru
      2. 1.2.2. Şekil Unsuru
      3. 1.2.3. Sebep Unsuru
      4. 1.2.4. Konu Unsuru
      5. 1.2.5. Amaç Unsuru
  3. 2. İdari İşlemlere Karşı İptal Davası Açılması
    1. 2.1. İptal Davasının Şartları
      1. 2.1.1. Dava Ehliyeti
      2. 2.1.2. Dava Konusu
      3. 2.1.3. Süre
      4. 2.1.4. Yetkili Mahkeme
    3. 2.2. Yargısal Denetim ve Mahkeme Kararları
    4. 2.3. Uygulamada Karşılaşılan Sorunlar
      1. 2.3.1. Gerekçesiz İşlemler
      2. 2.3.2. Usulsüz Tebligat
      3. 2.3.3. Yerindelik Denetimi Talebi
      4. 2.3.4. İptal Kararlarının Uygulanmaması
  5. 3. Sonuç

1. İdari İşlemler Nedir?

İdari işlem, idarenin kamu gücüne dayanarak, tek taraflı irade beyanıyla tesis ettiği ve hukuki sonuç doğuran işlemdir. Bu işlemler, bireysel veya düzenleyici nitelikte olabilir. Bireysel işlemler, belirli kişi veya kişilere yönelik olup, doğrudan hak ve yükümlülük doğurur. Düzenleyici işlemler ise genel, soyut ve sürekli nitelikte olup, yönetmelik, genelge gibi normatif düzenlemeleri kapsar.

İdari işlemler, kamu gücüne dayanarak tesis edildikleri için, ilgililer üzerinde doğrudan hukuki sonuç doğurur ve icrai nitelik taşır. Bu nedenle, idari işlemlerin hukuka uygunluğu, idare hukuku ilkeleri çerçevesinde denetlenmelidir.

1.1. İdari İşlemlerin Özellikleri

1.1.1. Tek Taraflılık

İdari işlemler, idarenin tek taraflı irade beyanıyla doğar ve hukuki sonuç doğurur. İlgilinin rızası aranmaz; idarenin iradesi yeterlidir.

1.1.2. Kamu Gücüne Dayanma

İdari işlemler, devletin sahip olduğu kamu gücü ayrıcalığına dayanır. Bu nedenle idarenin işlemleri özel hukuk ilişkilerinden farklı olarak üstünlük taşır.

1.1.3. Hukuka Uygunluk Karinesi

Her idari işlem, tesis edildiği anda hukuka uygun kabul edilir. Bu karine sayesinde idari işlemler, yargı tarafından iptal edilinceye kadar geçerli ve bağlayıcıdır.

1.1.4. Resen Uygulanabilirlik (İcrailik)

İdari işlemler, ayrıca bir yargı kararına gerek kalmadan doğrudan uygulanabilir. İdare, tesis ettiği işlemleri kendiliğinden yürürlüğe koyabilir.

1.1.5. İptal Edilinceye Kadar Geçerlilik

İdari işlemler, iptal edilmediği sürece yürürlükte kalır. Yargı mercileri tarafından iptal edilmedikçe işlem varlığını sürdürür ve doğurduğu sonuçlar geçerliliğini korur.

1.1.6. Kamu Yararı Amacına Yöneliklik

İdari işlemlerin nihai amacı, kamu yararıdır. İdarenin tüm faaliyetleri, bireysel menfaatlerden ziyade kamu düzeni, güvenliği ve refahını gözetir.

1.1.7. Yargı Denetimine Tabi Olma

İdari işlemler, hukuk devleti ilkesinin gereği olarak yargı denetimine açıktır. Anayasa’nın 125. maddesi, idarenin her türlü eylem ve işleminin yargı denetimine tabi olduğunu açıkça belirtir.

1.1.8. Sebep, Konu, Şekil, Yetki ve Amaç Unsurlarına Bağlılık

İdari işlemlerin geçerliliği; yetki, şekil, sebep, konu ve amaç unsurlarına uygun olarak tesis edilmesine bağlıdır. Bu unsurlardan herhangi birindeki sakatlık, işlemin iptaline yol açabilir.

1.2. İdari İşlemlerin Unsurları

Bir idari işlemin hukuken geçerli olabilmesi için beş temel unsurun bulunması gerekir:

1.2.1. Yetki Unsuru

İdari işlemin, kanunla yetkilendirilmiş idari makam tarafından tesis edilmesi gerekir. Yetkisiz makam tarafından yapılan işlemler hukuka aykırıdır. İşlemin, yetkisiz makam tarafından tesis edilmesi veya yetkinin devrine ilişkin kurallara aykırı şekilde kullanılması hukuka aykırıdır.

İdare hukukunda yetkiler; anayasa ve kanunlardan kaynaklanır, istisnai niteliktedir, dar yoruma tabi tutulur, kamu düzenine ilişkindir, kullanılması zorunlu, vazgeçilmez ve devredilmez yetkilerdir, yetki sakatlıkları sonradan düzeltilemez niteliktedir.

Yetki kurallarının istisnaları bulunmakla beraber bunların uygulamada en yaygın şekli; yetki devri ve imza devri şeklindedir.

Yetki Devri : Karar alma yetkisinin kişi ismi belirtilmeksizin bir makamdan diğer bir makama devredilmesidir ki, devreden makam devri geri almadıkça devrettiği konuda artık karar alma yetkisini kullanamaz.

İmza Devri : Karar alma yetkisinin ismen belirlenmiş bir kamu görevlisinden yine ismen belirlenmiş bir başka kamu görevlisine devredilmesidir ki, devreden görevli devri geri almaksızın devrettiği konuda istediği zaman karar alabilir.¹

1.2.2. Şekil Unsuru

İdari işlemlerin belirli şekil şartlarına uygun olarak yapılması gerekir. Özellikle işlemin yazılı olması, gerekçesinin belirtilmesi ve usulüne uygun tebliği önemlidir. İşlemin usulüne uygun yapılmaması, gerekçesiz olması, ilgilisine tebliğ edilmemesi gibi şekil eksiklikleri hukuka aykırı hale getirmektedir.

1.2.3. Sebep Unsuru

İdari işlemin dayandığı maddi vakıa ve hukuki nedenin gerçek ve hukuka uygun olması gerekir. Sebep unsuru, işlemin dayanağını oluşturur. İşlemin dayandığı maddi vakıaların gerçeğe aykırı olması veya hukuki nedenin bulunmaması hukuka aykırılı hale getirmektedir.

1.2.4. Konu Unsuru

İdari işlemin doğurduğu hukuki sonuç, yani işlemin konusu, hukuka ve kamu yararına uygun olmalıdır. İşlemin konusu olan hukuki sonucun hukuka aykırı, imkânsız veya ölçüsüz olması hukuka aykırıdır.

1.2.5. Amaç Unsuru

İdari işlemin amacı, kamu yararını gerçekleştirmek olmalıdır. Kişisel çıkar, siyasi saik veya keyfilik gibi kamu yararı dışındaki amaçlarla yapılan işlemler hukuka aykırıdır.

2. İdari İşlemlere Karşı İptal Davası Açılması

İptal davasında mahkeme, idari işlemin hukuka uygunluğunu yalnızca yukarıda belirtilen unsurlar yönünden denetler. Yerindelik denetimi yapılamaz. Mahkeme, işlemin hukuka aykırı olduğunu tespit ederse, işlemi iptal eder. İptal kararı, işlemi tesis edildiği tarihten itibaren geçersiz kılar ve idareyi bağlar.

2.1. İptal Davasının Şartları

İptal davası, 2577 sayılı İdari Yargılama Usulü Kanunu’na göre açılır. Bu davanın açılabilmesi için bazı koşulların sağlanması gerekir.

2.1.1. Dava Ehliyeti

İptal davası, menfaat ihlali bulunan gerçek veya tüzel kişiler tarafından açılabilir. Menfaatin kişisel, meşru ve güncel olması gerekir.

2.1.2. Dava Konusu

İptal davası, kesin ve yürütülmesi zorunlu idari işlemlere karşı açılabilir. Hazırlık işlemleri veya iç düzen işlemleri dava konusu olamaz.

2.1.3. Süre

İptal davası, işlemin tebliğinden itibaren 60 gün içinde açılmalıdır. Bu süre hak düşürücü niteliktedir. Ayrıca özel kanunlar ile daha kısa veya daha uzun süre kararlaştırılmış olabilir.

2.1.4. Yetkili Mahkeme

İşlemi tesis eden idarenin bulunduğu yerdeki idare mahkemesi yetkilidir. Ancak bazı özel düzenlemelerle Danıştay veya vergi mahkemeleri de yetkili olabilir.

2.2. Yargısal Denetim ve Mahkeme Kararları

İptal davaları 2577 sayılı İdari Yargılama Usulü Kanunu m. 2/1-a’da tanımlanmış olup, buna göre işlemler hakkında yetki, şekil, konu, sebep ve maksat yönlerinden biri ile hukuka aykırı olduklarından dolayı iptalleri için menfaati ihlal edilenler tarafından açılan davalardır. Mahkeme tarafından yapılan yargılamada işlemin hukuka aykırı olduğunun tespiti halinde, idare tarafından tesis edilmiş olan işlem iptal edilir.

İdari işlemin iptaline ilişkin açılan davalarda, mahkeme tarafından yapılan yargılama neticesinde işlemin iptal edilmesinin sonuçları;

  • İşlem geçmişe etkili olarak ortadan kalkar.
  • İşleme dayanılarak yapılan işlemler de geçersiz hale gelir.
  • İdare, iptal kararına uygun şekilde işlem tesis etmek zorundadır.
  • İptal edilen işlem nedeniyle zarar gören kişiler, tam yargı davası açarak tazminat talep edebilir.

2.3. Uygulamada Karşılaşılan Sorunlar

2.3.1. Gerekçesiz İşlemler

İdare tarafından tesis edilen işlemlerin çoğu zaman gerekçesiz olması, yargısal denetimi zorlaştırmakta ve savunma hakkını kısıtlamaktadır.

2.3.2. Usulsüz Tebligat

İşlemin ilgilisine usulüne uygun tebliğ edilmemesi, dava süresinin kaçırılmasına neden olabilmektedir. Bu durumda tebligatın usulsüz olarak gerçekleştirildiği ileri sürülerek dava açılabilmektedir.

2.3.3. Yerindelik Denetimi Talebi

Bazı davacılar, işlemin hukuka uygun olmasına rağmen yerindelik yönünden iptalini talep etmekte, bu da davanın reddine yol açmaktadır.

2.3.4. İptal Kararlarının Uygulanmaması

Bazı durumlarda, idare iptal kararını uygulamamakta veya geciktirmektedir. Bu durum, hukuk devleti ilkesine aykırıdır.

3. Sonuç

  1. İdari işlemin iptali, idarenin hukuka bağlılığını ve bireylerin haklarının korunmasını sağlayan temel bir yargısal denetim mekanizmasıdır. Hukuka aykırı idari işlemlerin iptali, hukuk devleti ilkesinin ve idarenin yargı denetimine tabi olmasının doğal bir sonucudur.
  2. İptal davası, idari işlemin yetki, şekil, sebep, konu ve amaç unsurları yönünden hukuka uygunluğunu denetler. Bu unsurlardan herhangi birinde hukuka aykırılık bulunması halinde, işlem iptal edilir. İptal kararı, işlemi geçmişe etkili olarak ortadan kaldırır ve idareyi bağlayıcı nitelik taşır.
  3. İdari işlemlere muhatap olan kişiler, işlemin dayanağını, gerekçesini ve usulünü dikkatle incelemeli; hukuka aykırılık tespit etmeleri halinde süresi içinde iptal davası açmalıdır. Aynı şekilde, idare de işlem tesis ederken hukuka uygunluk denetimini içselleştirmeli ve işlemlerini açık, gerekçeli ve kamu yararına uygun şekilde tesis etmelidir.

¹ Kemal GÖZLER, İdare Hukuku Dersleri, syf. 310, Ekin, 2017.

²  GÜNDAY, İdari Yargılama Hukuku, syf. 128, Turhan, 3. Baskı, Ankara, 2024

Avukat Muhammet ÇOBAN

Sıkça Sorulan Sorular (SSS)

1İdari işlemin iptali davası nedir?
İdari işlemin iptali davası, idarenin hukuka aykırı olarak tesis ettiği işlemlerin, yargı yoluyla ortadan kaldırılması amacıyla açılan bir davadır.
2İdari işlemin iptali davası, idarenin hukuka aykırı olarak tesis ettiği işlemlerin, yargı yoluyla ortadan kaldırılması amacıyla açılan bir davadır.
Kesin ve yürütülmesi zorunlu idari işlemler iptal davasına konu olabilir. Hazırlık veya iç düzen işlemleri dava konusu yapılamaz.
3Kesin ve yürütülmesi zorunlu idari işlemler iptal davasına konu olabilir. Hazırlık veya iç düzen işlemleri dava konusu yapılamaz.
İdari işlemin ilgilisine tebliğinden itibaren 60 gün içinde iptal davası açılması gerekir. Bu süre hak düşürücü niteliktedir.
4İptal davası hangi mahkemede açılır?
Genel olarak işlemi tesis eden idarenin bulunduğu yerdeki idare mahkemesi yetkilidir. Ancak bazı özel düzenlemeler Danıştay’ı yetkili kılabilir.
5İdari işlemin unsurları nelerdir?
Yetki, şekil, sebep, konu ve amaç unsurlarıdır. Bu unsurlardan herhangi birinde hukuka aykırılık olması işlemin iptaline yol açar.
6İptal davası sonucunda ne olur?
Mahkeme iptal kararı verirse, işlem geçmişe etkili olarak ortadan kalkar. İdare bu karara uygun işlem tesis etmek zorundadır.